Pragnienie większej samokontroli może osłabiać nasze starania o nią

Rezygnacja ze zjedzenia kawałka przepysznego ciasta czekoladowego. Odparcie chęci zakupu ubrań, których nie potrzebujemy. Jeśli chcemy pilnować swojej wagi i oszczędzać pieniądze, pokusy te wymagają wyćwiczenia pewnego stopnia samokontroli.

Na przestrzeni lat badania pokazały, że samokontrola jest wartościową cechą, która pozwala nam osiągać cele życiowe, a wiele programów interwencyjnych zaprojektowano w celu polepszenia naszego życia poprzez pomoc w rozwijaniu jej. Coraz szerzej rodzice, nauczyciele, rządy i instytucje religijne – a nawet media popularne – wyraźnie popychają dzieci i dorosłych ku pożądaniu większego rozwijania samokontroli.

Jednak jak pragnienie samokontroli wpływa na naszą zdolność uzyskania jej? Najnowsze badanie z Bar-Ilan University, we współpracy z Florida State University i University of Queensland w Australii, pokazało, ironicznie, że pragnienie posiadania większej samokontroli może być rzeczywistą przeszkodą w uzyskaniu jej (niezależnie od obecnie posiadanego poziomu samokontroli).

Aby określić efekt wpływu pożądania samokontroli na zachowanie związane z samokontrolą, badacze przeprowadzili serię czterech eksperymentów, w których testowano wpływ pożądania samokontroli na wykonanie zadania. Pośród czterech eksperymentów ponad sześciuset uczestników zostało poproszonych o wykonanie zadania wymagającego dużej lub małej samokontroli. Ich pożądanie posiadania większej samokontroli było albo mierzone (z wykorzystaniem nowej skali pożądania samokontroli stworzonej przez badaczy), albo manipulowane (poprzez sprowokowanie ludzi do oszacowywania korzyści posiadania większej samokontroli. Manipulacja służyła do ustalenia zwyczajnego efektu pożądania).

Badacze odkryli, że niezależnie od pożądania mierzonego lub manipulowanego, ludzie z silniejszym pożądaniem samokontroli mieli większe problemy ze zastosowaniem samokontroli przy trudniejszych zadaniach (tj. wymagających większej samokontroli). Ustalono, że przyczyną zjawiska jest sytuacja, w której konfrontacja z trudnym zadaniem prowadzi do zmiany pożądania w poczucie, że osoba nie ma odpowiedniej samokontroli, co powoduje niską własną skuteczność (tj. obniżenie przekonania we własne zdolności) oraz następnie wycofanie się z zadania. Co ważne, charakterystyczny poziom samokontroli uczestników (ich podstawowa predyspozycja do wykazywania samokontroli) nie wpłynął na wyniki. To znaczy, że silne pożądanie samokontroli ma negatywny wpływ na ludzi cechujących się zarówno niską, jak i wysoką samokontrolą.

Jedno z naszych głównych przesłań z tego badania mówi, że jakkolwiek jest to dobre dla społeczeństwa, by zarówno dzieci, jak i dorośli mieli wysoki poziom samokontroli, to samo pożądanie samokontroli może być przeszkodą w uzyskaniu jej. Zatem kiedy chcemy pomóc ludziom uzyskać większą samokontrolą, zwyczajna praktyka kierowania ludzi do pożądania większej samokontroli ponosi za sobą ryzyko osłabienia ich pewności siebie i zwiększenia ich wątpliwości co do aktualnie posiadanych zasobów samokontroli – mówi dr Liad Uziel z Department of Psychology w Bar-Ilan University. Uziel prowadził badanie razem z prof. Roy F. Baumeister z Florida State University i University of Queensland, uznawanym za renomowanego badacza samokontroli na świecie i będącym jednym z najczęściej cytowanym badaczem wszechczasów w psychologii społecznej.

Tłumaczenie: Damian Adamowicz
Źródło tekstu: Bar-Ilan University
Źródło obrazu: jshj – Flickr.com
Oryginalne badanie: Abstrakt ; Uziel L, Baumeister RF (2017). The Self-Control Irony: Desire for Self-Control Limits Exertion of Self-Control in Demanding Settings. Personality and Social Psychology Bulletin Volume: 43 issue: 5, page(s): 693-705. doi: 10.1177/0146167217695555