Czas napisać neurobiologię języka na nowo

Jeśli przekartkujesz dowolny podręcznik do neuropsychologii, znajdziesz w nim informację, że dziewiętnastowieczni pionierzy Paul Broca i Carl Wernicke wskazali dwa obszary w mózgu odpowiedzialne za produkcję i rozumienie języka, nazwane później odpowiednio ośrodkami Broca i Wernickego. Dowiedziałbyś się również o innym pionierze w neurologii, Normanie Geschwindzie, którzy opisał sposób, w jakim te dwa rejony łączą się poprzez kluczową wiązkę włókna kojarzeniowego – pęczek łukowaty.

Jest to Model Klasyczny podstaw neurologicznych funkcjonowania języka, który w swoim czasie był rewolucyjny i do dziś widać jego ogromne wpływy. Jednak zgodnie z nowym, niezwykle intrygującym artykułem opublikowanym w Brain and Language, klasyczny model jest przestarzały i nie nadaje się do swojego celu. Co więcej, jego dziedzictwo i kontynuacja stosowania jego terminologii stanowi znaczące utrudnienie dla postępu w dziedzinie, zarówno pod względem prowadzonych badań, jak i zastosowań medycznych.

W zeszłym roku, przed opublikowaniem swojego pisma, Pascale Tremblay i Steven Dick przeprowadzili ankietę wśród 159 ekspertów w dziedzinie, do których dotarli poprzez newsletter Neurobiology of Language Society. Zapytali się ich – większość z nich była naukowcami, kilku lekarzami – czy Model Klasyczny jest najlepszą z dostępnych teorii. Tylko dwa procent z nich zgodziło się z tym, pomimo tego, że literatura naukowa jest zdominowana przez artykuły ugruntowane w tym modelu i jego terminologii (setki publikacji z ostatnich lat z neurobiologii i neuropsychologii wspominają o ośrodkach Broca i Wernickego).

Odnotowano również ogromne różnice w opiniach na temat anatomicznej lokalizacji tych ośrodków.  Nie są to błahe kwestie – piszą Tremblay i Dick. Zawierają w sobie odniesienie do funkcjonalnego związku z językiem, jednak nie wszyscy zgadzają się na ich anatomiczne definicje i nie wszyscy zgadzają się z ich funkcjami. Skutkuje to znaczącym, pojęciowym zamętem.

Innym problemem jest to, że Model Klasyczny przedstawia schludną teorię, jednak nie ma ona odzwierciedlenia w dowodach. Współczesne odkrycia pokazują, że zamiast jednego połączenia odpowiadającego funkcji języka, jest ich wiele, w tym pęczek hakowy, pęczek przednio-potyliczny dolny, pęczek podłużny środkowy i pęczek podłużny dolny. Jeśli weźmiemy do ręki jakikolwiek podręcznik z neurobiologii to zobaczymy, że dwa obszary językowe połączone są jedną drogą, chociaż przytłaczający dowód widać w fakcie, że liczne szlaki włókniste wspierają funkcje językowe w mózgu.

Istnieje stanowczo więcej niż dwa zaangażowane obszary funkcjonalne. Dziś faktycznie wiemy, że funkcje językowe są niewiarygodnie szeroko rozproszone w całym mózgu, wykraczając daleko poza ośrodki Broca i Wernickego, angażując takie obszary jak płat czołowy, ciemieniowy i skroniowy, w części środkowej mózgu, tak samo jak w jądrach podstawnych, wzgórzu i móżdżku.

Dotychczasowa dominacja Modelu Klasycznego oznacza, że studenci neuropsychologii i neurologii często uczą się przestarzałych teorii, bez dostępu do najświeższych odkryć w dziedzinie. Lekarze również borykają się z problemami dotyczącymi symptomów powiązanych z językiem spowodowanymi przez uszkodzenie mózgu lub chorobę w obszarach wychodzących poza obszary Klasycznego Modelu, które jednocześnie wiążą się z funkcjami językowymi, na przykład w móżdżku.

Tremblay i Dick nawołują do natychmiastowego porzucenia Modelu Klasycznego i zwrócenia uwagi na nowe podejście, które odrzuca poprzednią centryczną perspektywę języka (postrzegającą system językowy jako ściśle wyspecjalizowany i jasno zdefiniowany) i które obejmuje bardziej szczegółowe ujęcie rozpoznające, jak wiele z funkcji językowych w systemach poznawczych pokrywa się w z funkcjami będącymi pierwotnie wyewoluowanymi do innych celów.

Podsumowują w swoim artykule: Jako że dziedzina [neurobiologii języka] jako całość poczyniła ogromny postęp w przeciągu kilku dekad, głównie z powodu znaczącego rozwoju w metodach neuroobrazowania i neurostymulacji, wierzymy, że porzucenie Klasycznego Modelu i terminologii związanej z ośrodkami Broca i Wernickego dostarczy nam katalizatora do kolejnych postępów teoretycznych.

Tłumaczenie: Damian Adamowicz
Źródło tekstu: Christian Jarrett – BPS Research Digest
Źródło obrazu: Wikipedia. Przedstawia klasyczny model neurobiologii języka Wernicke-Lichtheim-Geschwind.
Oryginalny artykuł: Abstrakt; Tremblay P., Dick A. S. (2016). Broca and Wernicke are dead, or moving past the classic model of language neurobiology. Brain and Language Volume 162, November 2016, Pages 60–71. doi:10.1016/j.bandl.2016.08.004